Паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев РФ Президенчӗн йышӑну пӳлӗмӗнче ҫынсене йышӑннӑ. Унта тӗрлӗ ӗҫре тӑрӑшакансем пынӑ.
Муркаш районӗнчи Шуркасси ялӗнчи Алим Андриянов усламҫӑ та Элтепер патне пулӑшу ыйтма ҫитнӗ. Вӑл хӑйӗншӗн пӑшӑрханса ҫӳремен-мӗн-ха. Хӑйсен ялӗнчи фельдшерпа акушер пункчӗн шӑпишӗн чунне ыраттарать иккен. Ӑна тума пуҫланӑ иккен-ха, анчах вӗҫне ҫитермен. Михаил Игнатьев тухтӑр ҫуртне кӑҫалхи ҫурла уйӑхӗнче туса пӗтерме шантарнӑ. Шуркасси арҫынни ҫавӑншӑн Элтепере тав тунӑ иккен. Унтан вӑл хӑйӗн ачисене кӳршӗллӗ Шупашкар районӗнчи Янӑш ялӗнче хӑпартса лартнӑ ҫӗнӗ шкулта вӗрентме ӗмӗтленнине пӗлтернӗ. Ҫавӑншӑн вӑл хӑй ачисене кашни кун машинӑпа Янӑша турттарма хатӗр иккен.
Йышӑнури ытти ҫын та тӗрлӗ ыйтӑва хускатнӑ.
Шупашкар районӗнчи Колешша ялӗнче шыва темрен ытла хаклаҫҫӗ. Вӗсем паянхи кун та шыва кӗвентепе йӑтаҫҫӗ. Ҫӑлӗ вара вӗсен пӗрре ҫеҫ. Вӑл та пулин 1 ҫухрӑмра вырнаҫнӑ.
Централизациленӗ шыв пирки кунти халӑх 5 ҫул ӗмӗтленет. Республика программине кӗме май килмен вӗсен.
Ялта 113 кил, унта 300 ытла ҫын пурӑнать. Кунта ӗмӗрӗпех шыв пулман-мӗн. Унччен кашни килтех ҫӑл пулнӑ, анчах 2010 ҫулхи шӑрӑха пула вӗсем типсе ларнӑ-мӗн.
Ҫуркунне вара ҫӑл патне утма чӗр нуша: лачакаллӑ, шывлӑ… Хӑшӗ-пӗрин шыв патне кунне 20–25 хут та утма тивет. Пушар тухсан та хӑрушӑ. Пушарнӑйсен шыв илме Шоркка ялне кайма тивет. Вӑл 3 ҫухрӑм аякра.
Халӑх шыв ыйтӑвне пухусенчен пӗрре мар ҫӗкленӗ. 2010 ҫулта проект та хатӗрленӗ, вӑл патшалӑх тӗрӗслевӗ витӗр тухнӑ. Ун чухне кашни килтен 1500 тенкӗ те пухнӑ. Анчах колешшасем республика программине ҫавах лекеймен.
Район администрацийӗн пуҫлӑхӗ патне те кайнӑ. Хальлӗхе хурав ҫук. Унтан Д.Медведевӑн общество приемнӑйне хут ҫитернӗ. Хурав килнӗ, проект тупӑннӑ. 2014 ҫулта ЧР Строительство министерствине заявка панӑ.
Ҫак уйӑхӑн пуҫламӑшӗнче Шупашкар районӗнчи тӗп вулавӑш тытӑмӗнче Л.Н. Толстой ячӗллӗ республикӑри суккӑррисен ятарлӑ вулавӑшӗн куҫса ҫӳрекен пунктне уҫнӑ.
Кӳкеҫри вулавӑш пуҫлӑхӗ Галина Тимофеева начар куракансем тахҫанах ун пек пункт пирки ӗмӗтленнине пӗлтерет. Халӗ вара начар куракансем тинех кӗнекепе паллашма пултарӗҫ. Вӗсене Брайль шрифчӗпе пичетленӗ, хӑшӗсене аудиомеслетпе хатӗрленӗ, виҫҫӗмӗшсене шултра шрифтпа пичетленӗ. Л.Н. Толстой ячӗллӗ вулавӑш начар куракансем валли хӑй те кӗнекесем кӑларать. Сӑмах май каласан, вилӗмсӗр «Нарспи» поэмӑна та Брайль шрифчӗпе кун ҫути кӑтартнӑ.
Вулавӑшӑн куҫса ҫӳрекен пунктне уҫнӑ май йӗркеленӗ курава та Константин Ивановӑн паллӑ ҫак кӗнекине илсе пынӑ.
Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче фашистсене ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитнӗ май Шупашкар районӗнчи Апаш ялӗнче те тӗрлӗ мероприяти ирттереҫҫӗ. Хальхинче вара апашсем Муркаш тӑрӑхӗнчи Анаткас Апаш ялӗнче пулнӑ.
Хӑнасем пушӑ алӑпа пыман. Апашри халӑх театрӗ постановка илсе пынӑ. Муркаш районӗнчи Анаткас Апаш ялне те ахальтен суйламан вӗсем. Унта Шупашкар районӗн хисеплӗ гражданинӗ В.И.Смородинов ҫуралса ӳснӗ.
Муркашсем Апашран килнӗ хӑнасен постановкине ӑшшӑн йышӑннӑ. Апашсем В.Кирилловӑн «Ҫулсем иртсен, кунсем юлсан» спектакльне лартнӑ.
Анаткас Апаш ҫыннисем хӑнасене чылайччен алӑ ҫупнӑ, тав тунӑ. Муркашсем апашсене концертпа пыма шантарнӑ. Ҫапла майпа икӗ ял хушшинчи туслӑх кӗперӗ ҫулран-ҫул ҫирӗпленет.
Ака уйӑхӗн 2-мӗшӗнче «Бичурин тата хальхи самана» музейра Чӑваш наци конгресӗн «Чӑваш хӗрарӑмӗ» комитечӗ «Чӑваш хӗрарӑмӗ тата паянхи литература» темӑпа лару ирттернӗ. Ларӑва Шупашкар районӗнчи вулавӑш ӗҫченӗсем, ЧНКн Шупашкар районӗнчи уйрӑмӗн ӗҫ тӑвакан комитечӗн пайташӗсем хутшӑннӑ.
Пухӑннисене Шупашкар район пуҫлӑхӗ, ҫав районти хӗрарӑмсен канашӗн ертӳҫи Алевтина Исаева, Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Георгий Егоров, ЧНКн Шупашкар районӗнчи уйрӑмӗн правленийӗн ертӳҫи Ростислав Данилов саламланӑ.
Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Георгий Егоров чӑваш кӗнекисене вулавӑшсене туянса пама районта чылай укҫа уйӑрнине пӗлтернӗ.
«Хӗрарӑм политикӑра тата обществӑлла ӗҫре» темӑпа Чаваш Республикин Патшалӑх Канашӗн «Республика» хаҫачӗн тӗп редакторӗ Лидия Филиппова питӗ интереслӗ тишкернӗ. Хӗрарам вырӑнӗ кӑмака умӗнче кӑна мар, политикӑра та паллӑ вырӑн йышӑнма пултарнине палӑртнӑ. Анчах та паянхи куна илсессӗн политикӑра хӗрарам сахал тенӗ вӑл. ЧР Патшалӑх Канашӗн депутатӗнче виҫӗ хӗрарӑм ҫеҫ, район администрацийӗн ертӳҫисен хушшинче пӗр хӗрарам та ҫук.
Шупашкар район сучӗ 38 ҫулти усламҫӑ-хӗрарӑма тата унӑн мӑшӑрне юрӑхсӑр ҫурт тунӑшӑн айӑпламалла тунӑ. Хайхин хӑтланкаларӑшне тӳресем ултав вырӑннех хурса хакланӑ.
Тӗпчевҫӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, арӑмӗпе упӑшки 2008 ҫулта Шупашкар районӗнчи Атайкасси ялӗнче ҫурт хӑпартса лартнӑ. Ӗҫе вӗсем ҫурла уйӑхӗнче пуҫланӑ та юпа уйӑхӗнче вӗҫленӗ. Пӗр пӳрт те мар, иккӗ. Ҫурта вӗсем керамблокран хӑпартнӑ. Хӑйсене пурӑнма тесе мар. Каярах сутса яма. Ҫурта хӑпартма йӳнӗрех лартӑр тесе мӑшӑр вӑл тӑрӑхра пурӑнакан ҫынсене явӑҫтарнӑ. Лешсен вара ятарлӑ квалификаци тавраш пулман. Пӳрте туса пӗтернӗ-ха. Анчах ҫурт хӑрушсӑрлӑх нормисене пӑхӑнса тӑман иккен. Апла пулин те ҫаврӑнӑҫуллӑ мӑшӑр икӗ пӳрте те сутса янӑ. Уншӑн вӗсем 4,1 миллион тенкӗ тупӑш илнӗ.
Тата вӗсем пӳрте туянакан хӗрарӑма ҫӗрпе нимӗнле ыйту та сиксе тухмасть тесе улталанӑ. 400 пин тенкӗ тӳлесен ыйту татӑласса шантарнӑ. Анчах ку укҫа хӗрарӑма нихӑш енчен те тӗкӗ кӳмен — ҫӗрӗ мӑшӑрӑн харпӑрлӑхӗнче пулман.
Ултавҫӑ мӑшӑра суд 250-шер пин тенкӗлӗх штрафлама йышӑннӑ.
Георгий Федорович Орлов — чӑваш сӑвӑҫи, ҫыравҫи. Пурӑннӑ пулсан паян 90 ҫул тултарӗччӗ. Ӑна асӑнса вӑл ҫуралса ӳснӗ Шупашкар районӗнчи Толиккасси ялӗнче асӑну каҫӗ иртрӗ.
Ялти клуба чылаййӑн пухӑнчӗҫ: ӑна пӗлекенсем, кӳршисем, ҫамрӑксем. Чӑрӑшкасси ялӗнчи вулав ҫурчӗн ертӳҫи Е.Г. Иванова поэтӑн пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ ҫинчен хатӗрленӗ хӑтлавпа паллаштарчӗ, шкул ачисем Георгий Орлов ҫырнӑ сӑвӑсене шӑрантарчӗҫ. Ялти фольклор ушкӑнӗ Г.Орловӑн сӑввипе кӗвӗленӗ «Ҫӗмӗрт» тата ытти юррисемпе савӑнтарчӗ.
Сӑвӑҫа манманни, унӑн ячӗ малашне те асрах юлассине шанаҫҫӗ ял ҫыннисем.
Чӑваш Енӗн правительствин ӗнерхи ларӑвӗнче ытти ыйтӑва хускатиччен Шупашкар районӗнче ытларикун пулнӑ инкек пирки калаҫнӑ. Чӑваш Енӗн официаллӑ порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, Михаил Игнатьев Элтепер яваплӑ службӑсем инкекре тӗрӗс те профессилле ӗҫленине палӑртнӑ. Инкеке пӗтерме 77 ҫын, 20 техника, васкавлӑ пулӑшу кӳрекен 7 машина пырса ҫитнӗ тесе пӗлтерет Чӑваш Енӗн Элтеперӗн Администрацийӗн пресс-служби. Инкек кӑнтӑрла иртни 13 сехет те 50 минут тӗлӗнче пулнӑ. Ҫӑлав ӗҫӗсене 18 сехет тӗлне пӗтернӗ иккен.
«Инкек сӑлтавне палӑртассипе ӗҫлӗҫ, экспертиза ирттерӗҫ. Анчах чи хӑрушши — эпир ҫынсене ҫухатни. Шар курнисем пур. Ку вӑл пирӗншӗн питӗ пӗлтерӗшлӗ. Тӳрленми ҫухату тӳссе ирттернисен ашшӗ-амӑшӗпе ҫывӑх тӑванӗсемпе пӗрле хурланатпӑр», — тенӗ Михаил Игнатьев.
Шупашкар районӗнчи ҫул ҫинчи пысӑк инкек пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, инкек пуш уйӑхӗн 24-мӗшӗнче пулнӑ. Следстви шучӗпе, «Шкода-Октавия» атвомашинӑн 18 ҫулти водителӗ пӗр машинӑпа тепӗр машина хушшинчи инҫӗше тытса пыманнине пула хӑй умӗнче пыракан МАН автомобиль ҫине пырса кӗнӗ. Фура хирӗҫ пыракан ҫул ҫине тухса кайнӑ та унпа «Пежо» пӗчӗк автобус, груз турттармалли «ГАЗель» тата ВАЗ-21099 автомашина пырса ҫапӑннӑ. Ҫынсене турттаракан пӗчӗк автобусра 19 ҫын пулнӑ. Пассажирсенчен чылайӑшӗ машина хыпса иличчен тухса тарнӑ. Водительпе икӗ пассажир хӗсӗнсе ларнине пула кабинӑрах чӗрӗлле ҫунса кайнӑ. Ҫулӑм хыпса илнӗ тӑваттӑмӗш ҫын салонтан тухма хал ҫитернӗ, анчах васкавлӑ пулӑшу кӳрекен машина ҫитиччен вӑл вилсе кайнӑ. Инкекре 15 ҫын суранланнӑ. Паян пульницӑра 12-ӗн выртаҫҫӗ, вӗсенчен 8-шӗ — реанимацире.
Инкек пирки «ҫул-йӗр правилине пӑснине пула асӑрханмасӑр икӗ е ытларах ҫынна вӗлернӗ» текен статьяпа пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Айӑплӑ тесе шухӑшлакан «Шкода-Октавия» автомашина водительне тӗпчевҫӗсем ыйтса пӗлме чӗннӗ.
М7 федераци автоҫулӗ ҫинче, Шупашкар районӗнчи Чӑрӑшкасси ҫывӑхӗнче (инкек ҫавӑнта пулнӑ. Массӑллӑ информаци хатӗрӗсем авари Кӳкеҫри ҫул ҫаври тӗлӗнче тесе хыпарални тӗрӗс мар) ҫул ҫинчи пысӑк инкек пирки эпир пӗлтернӗччӗ.
Аса илтеретпӗр, ӗнер водительпе тӑватӑ пассажир вилнӗ, вӗсенчен виҫҫӗшӗ чӗрӗллех ҫуннӑ-мӗн. Тӗрлӗ сурана пула 11-ӗн пульницӑна лекнӗ, вӗсенчен саккӑрӑшне ӗнер реанимацие хунӑччӗ.
Вилнисен тӑванӗсен 2 миллион та 25 пин тенкӗ компенсаци илме ирӗк пур. Кун пирки Страховщиксен наци пӗрлешӗвӗн президенчӗ Андрей Юрьев пӗлтернӗ. Аманнисене те тӳлемелле. Сурана кура — 2 миллион тенкӗ таран.
Андрей Юрьев каланӑ тӑрӑх, пассажирсене турттаракан компани пассажирсен умӗнче «УралСиб» страхлакан ушкӑн Шупашкарти филиалӗнче страхланнӑ.
«УралСиб» страховка килӗшӗвӗ пуррине тата компенсацие тӳлеме хатӗррине ҫирӗплетнӗ иккен.
Компенсаци илес тесен ҫул-йӗр ҫинче инкек пулни ҫул-йӗр инспекторӗсем панӑ справка, паспорт, сывлӑха епле сиен кӳни ҫинчен тухтӑрсем панӑ справка кирлӗ.
+7.3 °C